خرید خانه در ایران، به ویژه در تهران، برای مردم به یک رؤیا تبدیل شده است. بر اساس یک بررسی، ناپایداری‌های اقتصاد، تورم و نیز پایین بودن دستمزد و درآمد، دسترسی خانوارهای کشور به یک سرپناه را به امری ناممکن بدل کرده است.
طبق اعلام وزارت راه و شهرسازی ایران، ۴۰ درصد جمعیت این کشور یا به عبارتی ۹ میلیون خانوار اجاره‌نشین هستند. وضعیت ناپایدار قیمت‌ها در بازار مسکن اما به‌صورتی است که خرید خانه برای شهروندان ایرانی را تبدیل به رویایی غیرممکن کرده که هیچ حساب و کتابی ندارد.
طبق قانون اساسی کشور (اصول ۳، ۳۱ و ۴۳)، حکومت باید دسترسی آحاد مردم به مسکن را به عنوان سرپناه و نیاز اولیه خانوار تضمین کند.
روزنامه "فرهیختگان" در این زمینه گزارشی تحقیقی منتشر کرده است. این روزنامه به نقل از داده‌های اطلاعاتی مرکز آمار ایران می‌نویسد، شاخص دوره انتظار مسکن کشور به طور میانگین به ۴۱ سال رسیده است. یعنی خانواری با پس‌انداز یک‌سوم درآمد سالانه خود می‌تواند با فرض ثابت بودن قیمت‌ها بعد از ۴۱ سال خانه‌ای با حدود ۱۰۰ مترمربع بخرد.
این موضوع در استان تهران به‌دلیل بالا بودن قیمت‌ها بیشتر نمود داشته است، به‌طوری که مدت زمان انتظار برای خانه‌دار شدن در استان تهران را به حدود ۶۹ سال رسانده است. استان‌های قم با ۳۸ سال، اصفهان با ۳۷ و آذربایجان شرقی با ۳۵ سال در رتبه‌های بعدی این شاخص قرار دارند.
همه اینها در حالی است که شاخص دوره انتظار برای استان تهران در سال ۹۲ حدود ۱۲ سال و برای دیگر استان‌ها پایین‌تر از ۸ سال بوده است.
بر اساس داده‌های اطلاعاتی مرکز آمار، با احتساب ۱۰ میلیون تومان قیمت هر مترمربع واحد مسکونی در کشور و با توجه به درآمد سالانه ۷۵ میلیونی خانوارها، ۴۱ سال زمان لازم است تا خانوارها بتوانند با پس‌انداز یک‌سوم درآمد سالانه خود خانه بخرند.
با وجود افزایش قیمت‌ها در عمده بازارها و سهم ۶۵ درصدی مسکن و خوراک از سبد خانوارها تقریبا این پس‌انداز یک‌سوم درآمد غیرممکن است؛ چراکه تنها برای تامین مایحتاج اصلی زندگی بیش از ۶۵ درصد درآمد خود را لازم خواهیم داشت.
این شاخص برای خانوارهای تهران در حدود ۶۹ سال است. خانوارهای قم، اصفهان، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، مرکزی به ترتیب درصورت پس‌انداز یک‌سوم درآمد خود پس از ۳۸، ۳۷، ۳۵، ۳۳، ۳۳ و ۳۲ سال دیگر قدرت صاحب‌خانه شدن پیدا خواهند کرد.
خانوارهای کهگیلویه و بویراحمد، کرمان، یزد و خرم‌آباد نیز کمترین انتظار را برای خرید خانه در کشور خواهند کشید و تنها بعد از ۴، ۱۰، ۱۱ و ۱۱ سال صاحب‌خانه خواهند شد. علت تفاوت این چهار استان محروم بودن بعضی مناطق و پایین بودن قیمت خانه در آن‌هاست.
همه اینها درحالی است که تا سال ۹۲ شاخص مدت انتظار بیش از ۲۵ استان کمتر از ۱۰ سال بود، اما حالا غیرممکن بودن رویای صاحب‌خانه شدن از کلان‌شهرها به استان‌های دیگر نیز سرایت کرده است.
براساس داده‌های هزینه-درآمد مرکز آمار، درآمد سالانه خانوارهای شهری استان تهران به‌طور میانگین در حدود ۱۰۹ میلیون تومان بوده که به ازای هر ماه تقریبا ۹ میلیون و ۱۵۰ هزار تومان خواهد شد. همچنین میانگین قیمت مسکن در سال ۹۹ در استان تهران در حدود ۲۴ میلیون و ۹۳۲ هزار تومان بوده و بهای تمام‌شده یک واحد مسکونی ۱۰۰ متری در حدود ۲ میلیارد و ۴۹۳ میلیون تومان برآورد می‌شود.
هم‌اکنون درصورتی که یک فرد ۱۰۰ درصد درآمد خود را در تهران برای خرید مسکن پس‌انداز کند ظرف مدت ۲۳ سال قادر به خرید مسکن خواهد بود. این درحالی است که با محاسبه یک‌سوم درآمد خانوارها به‌عنوان پس‌انداز با هدف خرید مسکن این دوره به ۶۹ سال می‌رسد.
لازم به ذکر است که درآمد خانوارهای تهرانی که سالانه ۱۰۹ میلیون تومان درنظر گرفته شده، میانگینی از کل استان تهران است و مشخص است که هر چه از بالا (شمال) به سمت پایین (جنوب) تهران حرکت می‌کنیم، این درآمد کاهش پیدا خواهد کرد و هر چه به سمت حومه این شهر و دیگر شهرهای استان تهران می‌رویم درآمد سالانه افت شدیدتری را نشان خواهد داد.
درمورد قیمت مسکن نیز به همین صورت است و آن ۲۴ میلیون تومان به ازای هر متر، میانگینی از کل استان تهران است. بنابراین هر چه به سمت مناطق ضعیف‌تر استان تهران حرکت کنیم، طول دوره انتظار برای خرید مسکن بیشتر خواهد شد، قطعا برای بعضی از تهرانی‌ها به بیش از یک قرن نیز خواهد رسید. این شاخص در سال ۹۲ در استان تهران حدود ۱۲ سال بوده است.
ماده های نقض شده قوانین حقوق بشر :
نقض ماده 25 : حق خوراک و مسکن و مراقبت های طبی و خدمات لازم اجتماعی برای همه
نقض ماده 28 : حق دنیای زیبا و آزاد برای همه
