نقض گسترده حقوق زندانیان؛ گزارشی از وضعیت زندان قرچک ورامین
زندانیان محبوس در زندان قرچک ورامین (ندامتگاه شهرری) از ابتدایی ترین حقوق خود در زندان از جمله برخورداری از آب آشامیدنی سالم و خوراک مکفی محروم هستند. محرومیت های پزشکی، عدم رعایت اصل تفکیک جرائم، غیر بهداشتی بودن فضای بندها و سالن های زندان و دیگر مواردی که همه آنها در زمره نقض حقوق زندانیان قرار میگیرد، از جمله معضلاتی است که روزانه زنان زندانی با آن دست و پنجه نرم می کنند.
در گزارش پیش رو، به شرح پاره ای از مشکلات زندانیان ازجمله عدم رسیدگی پزشکی و محرومیت های دارویی، تراکم جمعیت بالا، عدم رعایت اصل تفکیک جرائم، کمبود اقلام بهداشتی، برخورد تحقیرآمیز و خشن مسئولان زندان، عدم دسترسی به آب شرب سالم، کیفیت پایین و کمیت غذای جیره زندان، محدودیت دسترسی به پوشاک و اجبار به تهیه آن با هزینه گزاف و کیفیت پایین از فروشگاه زندان، پرداخته شده است.
بند ها و دیگر اماکن زندان:
بزرگترین بخش زندان در دو طبقه ساخته شده است. در طبقه همکف، سالن آمفی‌تئاتر، آشپزخانه، آرایشگاه، فست‌فود، بوتیک (فروشگاه لباس)، سلول‌های انفرادی، باشگاه، مددکاری، آسایشگاه زندانبانان، ریاست اندرزگاه، بندها و هواخوری بندها قرار دارند. این زندان شامل ۱۲ بند است؛ بند قرنطینه، بند ۱ و ۲ ویژه اتهامات مواد مخدر، بند ۳ ویژه متهمین مرتبط با جرائم مواد و سرقت است که در صورت صدور کیفرخواست آنها، این زندانیان به بند ۱، ۲ و یا بند چهارم زندان منتقل می شوند. بند ۴ مربوط به زندانیان با جرائم سرقت، بند ۵ ویژه جوانان ۱۸ تا ۲۵ سال، بند ۶ ویژه زندانیان مالی زیر ۲۵ سال، بند ۷ ویژه زندانیان متهم به قتل، فساد و فحشا، بند ۸ ویژه زندانیان سیاسی، بند مادران (بند سلامت و مشاوره ۱ سابق) ویژه نگهداری از مادران باردار و یا دارای کودک و همچنین بند محکومین مالی بیمار (بند سلامت و مشاوره ۲ یا بند نظارت سابق) ویژه نگهداری از زندانیان بیمار و سالخورده بوده که مادر بابک خرمدین نیز در این بند نگهداری می شود. این بند پیشتر از آبان ۹۸ نخست برای نگهداری بازداشت‌شدگان اعتراضات سراسری آبان و دی ۹۸ و سپس به منظور قرنطینه زندانیانی که از مرخصی بازگشته‌اند در نظر گرفته شد.
به علاوه چند سلول انفرادی نیز مقابل بند ۶ به عنوان تنبیهی برای زندانیان در نظر گرفته شده است. مسئولان زندان از این سلول‌ها با عنوان بند ۹ یا بند امن نیز یاد می‌کنند. در طبقه اول ساختمان اداری، انبار و واحد کارگاه و اشتغال قرار دارد. بیرون از بخش اصلی نیز ساختمان‌های مدیریت زندان، ملاقات شرعی، سالن ملاقات، مهدکودک زندان و بهداری زندان قرار دارند. در بندها هیچ پنجره ای وجود ندارد و در صورت ابتلای یک زندانی به بیماری ویروسی، بدلیل عدم تهویه هوا، دومینوی انتقال بیماری در میان بند آغاز می شود. در بند های زندان، به ازای هر ۲۰ زندانی یک یخچال تعلق گرفته است که در واقع زندانیان بجز پنیر و ماست، امکان نگهداری چیز دیگری را در یخچال ندارند.
در بند مادران هیچگونه وسایل بازی برای کودکان وجود ندارد. مادران باردار مدت هاست که به صورت بلاتکلیف در زندان بسر میبرند و حتی با وجود شرایط ویژه آنها، هیچ اقدامی جهت تسریع روند پرونده صورت نمیگیرد.
چند سال قبل نیز گرمخانه یا آشپزخانه کوچکی در داخل بند یا هواخوری بندها ساخته شد تا زندانیان برای گرم کردن و یا آشپزی محدود از آن فضا استفاده کنند که با بررسی ماموران اداره گاز، لوله کشی گاز غیراستاندارد تشخیص داده شده و عملا هیچگاه افتتاح نشدند.
یک منبع مطلع پیشتر در این خصوص به هرانا گفته بود: “چون این مخارج و ساخت و ساز غیراستاندارد به دستور مهدی محمدی، رئیس زندان انجام شده بود، به مدت چند هفته ریاست وی به حالت تعلیق در آمد اما مدتی بعد به سر کار بازگشت و از همان زمان تاکنون زندانی‌ها همچنان از دسترسی به آشپزخانه محروم هستند. همه چیز آماده است و تنها باید یک هزینه گاز کشی انجام شود که تا به امروز صورت نگرفته”.
سالن ملاقات حضوری یک اتاق حدودا ۱۲ متری است که نسبت به جمعیت زندانیان بسیار کوچک است. چهار میز در آن قرار داده شده و تقریبا تمام فضای اتاق را پر کرده است. حتی در زمان ملاقات حضوری زندانی و خانواده از حداقل حریم خصوصی محروم هستند، به طوری که نمی‌توانند کنار یکدیگر نشسته و باید در یک طرف میز باشند. همچنین یک مامور بالای هر میز می‌ایستد. همین امر نیز بارها منجر به درگیری و اعتراض شده است. همچنین سالن جداگانه ای برای ملاقات زندانیان با وکلای خود در نظر گرفته نشده است. افزون بر این، گوشی های ملاقات کابینی نیز اکثرا قدیمی و از کار افتاده است.
عدم رسیدگی پزشکی و محرومیت های دارویی:
اقلام دارویی و بهداشتی ساده ای چون پماد سوختگی در بهداری زندان موجود نیست. بخشی از داروهای زندانیان با هزینه شخصی زندانی توسط خانواده تهیه شده و تحویل زندان داده میشود. در مواردی زندانیان با بیماری، کهولت سن و یا معلولیت کماکان بدون پیگیری خاصی مدت محکومیتشان را سپری می‌کنند. با این وجود وسایل پزشکی از قبیل سمعک، عینک، عصا و واکر، به زندانیان نیازمند اختصاص داده نمیشود و تنها دو عدد ویلچر مستهلک در این زندان وجود دارد. در واحد پرستاری نظافت رعایت نشده و حتی روکش و ملحفه تخت ها گاها آلوده به خون بوده و تعویض نشده است.
از سوی دیگر زندانیان در صورت ابتلا به کرونا در محیط سلول انفرادی نگهداری شده و از هرگونه رسیدگی پزشکی محروم هستند. به زندانیان مبتلا به بیماری‌های هپاتیت، اچ آی وی و سل نیز خدمات خاصی ارائه نمیشود. این زندانیان به دلیل بیماری زمینه‌ای می‌توانند بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به کرونا قرار بگیرند. در خصوص شماری از زندانیانی که به بیماری پوستی گال مبتلا شده بودند نیز رسیدگی خاصی صورت نگرفته است.
در صورت اعزام زندانی به مراکز درمانی خارج از بیمارستان، زندان هیچ مسئولیتی در خصوص جواب آزمایش برعهده نداشته و خانواده زندانیان باید نتایج را گرفته و تحویل زندان دهند. اعزام های درمانی با سنگ اندازی مسئولان به سختی ممکن شده و گاه پس از انتظار طولانی مدت نهایتا با درخواست اعزامشان مخالفت میشود.
آب و فاضلاب و بهداشت زندان:
آب این زندان بسیار شور و سنگین است و باعث آسیب به پوست و موی زندانیان میشود. قیمت بالای آب معدنی نیز خرید آن را برای همگان ناممکن کرده است. آب شیرین زندان نیز با آمدن فصل گرما دائما قطع است، چون از این آب برای کولرهای بند هم استفاده می‌کنند که در نتیجه کفاف آب مصرفی زندانیان را نمیدهد.
حمام، سرویس بهداشتی و ظرفشویی بندهای ۱ الی ۷ در یک فضا تعبیه شده و شیرآلات و مکان انباشت زباله یکی است که همین امر سلامت زندانیان را به خطر می‌اندازد. حتی شلنگ‌هایی که برای شستن لباس و شست و شوی سرویس بهداشتی استفاده میشوند هم مشترک هستند.
از روز چهارشنبه ۱۸ خرداد، فاضلاب کلیه سالن های زندان به بیرون راه پیدا کرده و بوی تعفن داخل زندان را فرا گرفته است، این موضوع عملا نفس کشیدن را برای زندانیان با مشکل مواجه کرده است؛ علیرغم گذشت چندین روز از این واقعه، مسئولان زندان هیچ اقدامی در راستای رسیدگی به این موضوع نکرده اند، فاضلاب به داخل حیاط های زندان نیز سرازیر شده و از همین بابت زندانیان امکان تردد در حیاط زندان را به جهت خرید از فروشگاه و یا کشیدن سیگار را ندارند. این امر در کنار گرمای هوا و نبود سیستم تهویه، موجب هجوم حشرات و ایجاد مشکلات تنفسی برای زندانیان شده است. مشکلات فاضلاب علاوه بر افزایش حشرات موذی و جوندگان، موجب افزایش بیماری‌های پوستی نیز میشود. با این وجود حتی اقدامی برای سمپاشی نیز صورت نگرفته است.
غذای زندان:
میزان غذای زندان کم و کیفیت آن نازل است. از مواد اولیه دست چندم برای تهیه این غذاها استفاده میشود. به گفته یک منبع مطلع: ” تنها زمانی غذاهای گوشتی طبخ می شود که کارمندان سازمان زندان ها برای بازرسی وضعیت به زندان مراجعه می کنند. به عنوان مثال برای بند ۷ با ۱۲۰ نفر زندانی، تنها به مقدار ۸۰ وعده غذایی زندان، غذا تعلق میگیرد. برای زندانیان باردار و یا مبتلا به بیماری خاص غذای رژیمی در نظر گرفته نشده. تمام این زندانیان هم توان مالی خرید از فروشگاه زندان را ندارند. میوه و سبزی هم ماه یکبار با چند برابر قیمت در فروشگاه عرض میشود.”
اجرای احکام و امور قضایی:
زندانیان در ارسال نامه های اداری خود با مشکلاتی مواجه شده و این مکاتبات عموما بی پاسخ میمانند. یک زندانی که اخیرا از زندان به مرخصی اعزام شده در این باره به هرانا گفت: “نامه هایی که به زندانیان به واحد معاونت قضایی مینویسند عموما گم میشوند. همین موضوع باعث کند شدن روند آزادی و مرخصی برخی از زندانیان شده است. به علاوه پرینت قضایی برخی اشتباهاتی دارد و باوجود اعتراض چندباره اصلاح نشده.”
به علت پایین بودن سرعت اینترنت زندان ویدئو کنفرانس ها معمولا لغو میشود و به همین علت زندانیان ماه ها در انتظار برگزاری مجدد ویدئو کنفرانس با قاضی و بازپرس پرونده می مانند.
همچنین، مسئول شورای صلح و سازش به نام (نام کوچک نامشخص) کریمی نیز هیچگونه اقدامی جهت اخذ رضایت از شاکیان زندانیان محکوم به اعدام نمیکند و حتی در چندین مورد اولیای دم را تحریک نموده تا به زندانی محکوم به اعدام رضایت ندهند تا حکمش به مرحله اجرا در بیاید.
علاوه بر این، زندانبان فرزانه کریمی روزبهانی، با زندانیان سیاسی برخورد بسیار نامناسبی دارد و زندانیان جرائم عمومی را بر علیه زندانیان سیاسی تحریک میکند
حفاظت زندان:
حفاظت زندان با مدیریت آقای حیدری و دو کارمند این بخش به نام های خانم ها صحرایی و کمالی، به پاتوقی برای بازجوها مبدل شده و هر از چندگاهی نیروهای امنیتی جهت تحت فشار قرار دادن زندانیان سیاسی، آنها را به حفاظت زندان ارجاع می دهند.
حفاظت زندان با دستور صغری محمدی ریاست زندان، مانع از تخصیص کمک های خیرین به زندانیان دارای کودکان خردسال می شود. حفاظت زندان همچنین پوشاک و اقلام خوراکی “نذری” را به زندانیان اختصاص نمیدهند. مادامی که افراد خیر غذا و دیگر اقلام خوراکی را جهت توزیع در میان زندانیان به مسئولان ارائه میدهند، آنها کرونا را بهانه می کنند مانع از انجام این کار می شوند.
به گفته این منبع، زندانیان متهم به جرائم عمومی در هنگام مراجعه به حفاظت زندان موظف به پوشیدن چادر هستند این در حالی است که پیشتر چنین محدودیت هایی در داخل زندان و با به هنگام اعزام برداشته شده بود. اسفندماه ۱۴۰۰ هرانا در گزارشی از تداوم نقض حقوق زنان زندانی، علیرغم صدور بخشنامه قوه قضاییه خبر داده بود.
بازرسی بدنی و بازرسی بند:
زندانیان در هنگام ورود بازرسی شده و برای بازرسی بدنی کاملا لخت میشوند. یک منبع مطلع از اجبار به بشین و پاشو همراه با توهین های جنسی در این روند خبر داده است. به گفته او این رفتار توهین آمیز به ویژه برای زندانیان متهم به جرائم اخلاقی شدیدتر است. در جریان بازرسی بندها نیز برخی از اقلامی که از فروشگاه زندان هم خریداری شده، ضبط میشود.
به گفته این منبع حتی زمان آزادی و یا اعزام به مرخصی باید یکی از اعضای درجه یک خانواده زندانی حضور داشته باشد، امری که به دلیل دوری راه و یا نداشتن بستگان درجه یک در تهران برای همه ممکن نیست.
کار در زندان:
زندانیان می‌توانند با کار در کارگاه‌هایی همچون منبت و معرق کاری کسب درآمد کنند. همچنین برخی از زندانیان از طریق کار در آشپزخانه زندان هر ۳ تا ۴ ماه یکبار مبلغ بسیار ناچیزی دریافت می‌کنند. در برخی موارد نیز کار در زندان تنها در عوض امتیازات و یا انتقال به سایر بندها انجام میشود. همچنین زندان یونیفرم مخصوص، دستکش و حتی تی نیز در اختیار کارگران زندانی برای کار در آشپزخانه و یا کریدور قرار نمیدهد. زندانیان در صورت بروز مریضی و یا حادثه نیز موظف به ادامه کار هستند.
پیشتر یک منبع نزدیک به خانواده یکی از زنان زندانی در این خصوص به هرانا گفته بود: “چند بار که گروه فیلمبرداری به داخل زندان آمده بود چند مانتو به کارگران آشپزخانه دادند اما با رفتن دوربین‌ها آنها را پس گرفتند. گویا که فقط برای نمایش بود”.
تلفن زندان:
دستگاه تلفن کارتی زندان بسیار کمتر از تعداد زندانیان است. به عنوان مثال در یکی از بندها ۵ دستگاه تلفن و در دیگری ۶ دستگاه تلفن قرار داده شده که معمولا دو دستگاه از آنها همیشه خراب است. این به معنای آن است که به ازای حدودا هر ۳۰ زندانی تنها یک دستگاه تلفن تعبیه شده است. همین امر موجب ایجاد بازار سیاه خرید و فروش زمان تلفن در برخی بندهای شلوغ تر شده است و هر زندانی به صورت روزانه شاید تنها ۱۵ الی ۲۰ دقیقه بتواند از تلفن استفاده کند. زندانیان در کارت تلفن خود تنها امکان درج ۵ شماره را دارند، همچنین اصلاح شماره های ذخیره شده مبنی بر حذف و یا اضافه کردن شماره جدید نیز مدت ها زمان میبرد.
