حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است.
اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت مورد صدمه واقع شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۳۷ واقعه محیط زیستی ایران است که در روزهای اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده اند. بر اساس این گزارش، در یک هفته اخیر دستکم ۱۶ شکارچی و صیاد غیر مجاز و ۳ قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای شیراز و اهواز برای گروه های حساس ناسالم اعلام شد و دستکم ۱۰۰ هکتار از مراتع و جنگلها در استان های فارس، خوزستان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، کردستان و قزوین در آتش سوختند. یکی از نیروهای مردمی که در اطفا حریق کوه گیسکان حضور داشته از نبود حمایت های دولتی در اطفا حریق در جنگلها، خبر داد. همچنین به گفته یک فعال محیط زیست، چند روزی است شاهد مرگ انواع پرندگان بومی در ساحل خلیج فارس هستیم که ممکن است سمی که به صورت ترکیبی با گندم برای از بین بردن جوندگان استفاده می‌شود عامل مرگ پرندگان باشد.به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از سویی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید حجم آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
خشک سالی
خشکسالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجهٔ آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود و عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.
با توجه به شرایط کم‌آبی حاکم بر کشور راهکارهای مختلفی از سوی کارشناسان و نهادهای مختلف از جمله کاهش مصرف در بخش کشاورزی، شرب، صنعت و … مطرح می‌شود اما در این میان حق‌آبه برخی تالاب‌های مهم کشور نیز به بهانه خشکسالی به‌طور کامل پرداخت نشده است. یک کارشناس آب ضمن بیان اینکه حق‌آبه زیست‌محیطی باید تحت هر شرایطی پرداخت شود، بر اجرا و پیاده‌سازی الگوی کشت توسط وزارت جهاد کشاورزی تاکید کرد.
همچنین حمدرضا لاهیجانء‌زاده معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: به دلیل کاهش بارندگی و آغاز زودهنگام گرما، ورودی به تالاب‌ها محدود شده است و در سال جاری وضعیت مناسبی از لحاظ منابع آبی نداریم.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیست
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگلها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی هفته‌ای که گذشت، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۱۶ شکارچی و صیاد متخلف که حاصل جمع آوری ۱۱ گزارش منابع رسمی است، در استان های خراسان شمالی، خراسان رضوی، هرمزگان، خراسان رضوی، کرمانشاه و فارس بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
بر اساس گزارشات منابع رسمی در هفته ای که سپری شد، بیش از ۳۶ تن چوب جنگلی که حاصل جمع آوری ۴ گزارش منابع رسمی است، در استان های همدان، کرمانشاه، گیلان و مازندران کشف و ضبط شده و دستکم ۳ متهم به مرجع قضایی معرفی شدند.
در گزارشی دیگر، هادی کیادلیری دبیر مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی کشور ضمن بیان اینکه براساس آمار اعلام شده از سوی یگان حفاظت سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری در سال ۹۹ کشفیات قاچاق چوب نسبت به سال ۹۸ به میزان ۳۵ درصد افزایش یافته است، اظهار کرد: بنابر این آمار سال گذشته در کشور ۶۵۰۰ مترمکعب قاچاق چوب کشف و ۶۳۵۰ متخلف قاچاق چوب دستگیر و برای آن‌ها پرونده تشکیل شد این در حالیست که مشخص نشده که از این حجم چه میزان به جنگلهای شمال کشور یا زاگرس و سایر مناطق مربوط است که اگر این میزان بین مناطق جنگلی تفکیک شود به‌طور قطع سهم چوب قاچاق از جنگلهای شمال کشور کمتر از ۶۵۰۰ متر مکعب خواهد بود.
همچنین فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان قزوین گفت: متخلف جنگل تراش در الموت غربی که ۳۵ اصله درختچه را قطع کرده بود حین ارتکاب جرم توسط مامورین یگان حفاظت محیط زیست استان قزوین دستگیر شد.
زراعت چوب در سال‌های اخیر به دلیل حفظ منابع جنگلی کشور مورد استقبال فعالان محیط‌زیست قرار گرفته است. در این طرح درخت‌هایی که رشد سریع‌تری دارند در محیطی باز کاشته می‌شوند و پس از به بار آمدن در صنایع چوبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. طرح زراعت چوب با حفظ جنگلها و منابع طبیعی ایران رابطه مستقیمی دارد. بنابر این افراد می‌کوشند با گسترش آن و افزایش به عمل رساندن درختان در حفظ منابع چوبی و جنگلهای کشور گام مؤثری بردارند. اما آمار‌ها نشان می‌دهد بی‌برنامگی و مشخص نبودن مدیریت این طرح باعث شده تا بسیاری از درختان در فصول مختلف و حتی قبل از به بار رسیدن قطع و عملاً سرعت تخریب‌ها از سرعت توسعه جنگلها بیشتر شود.
حق تنفس و هوای پاک
بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای شیراز و اهواز برای گروه های حساس نا سالم اعلام شد.
در هفته ای که گذشت، دستکم ۱۰۰ هکتار از مراتع و جنگلهای استان فارس، خوزستان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، کردستان و قزوین در آتش سوختند.
یکی از نیروهای مردمی که در اطفا حریق کوه گیسکان حضور داشت، گفت: با آتش کوب های دست ساز هیچ کاری نمی شود کرد، هیچ نیروی دولتی کنار ما نبود و احیانا اگر برای یکی از ما مشکلی پیش می آمد مشخص نبود چطور می خواستیم تا یک مرکز درمانی برسیم.
همچنین رضا احمدی، مدیرکل منابع طبیعی، جنگلهای استان ایلام گفت: حدود ۸۰ درصد از جنگلهای بلوط استان دچار خسارت وخشکیدگی شده اند و ۳۳ درصد از جنگلهای بلوط کاملا از بین رفته اند و ۸۰ هزار هکتار از جنگلهای استان ایلام در معرض خطر لورانتوس است.
حمدرضا محبوب فر کارشناس محیط زیست نیز با اشاره به برداشت بی رویه صنایع از منابع آب‌های سطحی کشور، اظهار کرد: طی این سال‌ها به خاطر عدم نظارت سازمان‌های متولی حیات فلات ایران به خطر افتاده است. او با اشاره به اینکه هر ثانیه ۳۶۰ مترمربع از طبیعت ایران محو می‌شود، گفت: با توجه به جدی بودن بحران کم آبی در مناطق مرکزی، شرقی و جنوبی کشور منابع حیاتی آب در فلات ایران به محلی برای مناقشه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در داخل کشور تبدیل شده است.
در خبری دیگر رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کرمانشاه گفت: احتمال خشک شدن کامل سراب نیلوفر در این شهرستان در پی خشکسالی وجود دارد.
