سازمان دیدهبان حقوق بشر مقامات جمهوری اسلامی را به دلیل ممنوعیت ورود واکسن کرونای آمریکایی و بریتانیایی و نبود شفافیت و سوءمدیریت، در شیوع گسترده موج پنجم پاندمی در ایران مقصر دانسته است.
سازمان دیدهبان حقوق بشر در اطلاعیه‌ای که روز پنجشنبه ۱۹ اوت (۲۸ مرداد) در دفتر بیروت این سازمان منتشر شده به شیوع گسترده موج پنجم کرونا در ایران و آمار روزانه بالاتر از ۶۰۰ مورد مرگ و میر اشاره کرده است.
در تاریخ ۱۸ اوت (۲۷ مرداد) تعداد فوت‌شدگان بر اثر کرونا در ایران طبق آمار رسمی به تقریبا ۱۰۰ هزار نفر رسید. دیدهبان حقوق بشر با اشاره به این آمار از مقامات جمهوری اسلامی خواسته تا هرچه سریعتر تمام تلاش خود را برای کنترل این بحران به کار گیرند؛ از جمله استفاده از تمامی واکسن‌هایی که برای کرونا تولید شده و نیز اطلاع‌رسانی شفاف درباره نحوه واکسیناسیون.
تارا سپهری‌فر، پژوهشگر ایران در سازمان دیدهبان حقوق بشر در این باره گفته است: «مردم ایران به دلیل بی‌کفایتی و نبود شفافیت در کنترل پاندمی کووید ۱۹ که به قیمت مرگ ایرانیان در هر دقیقه منجر شد، از مقامات جمهوری اسلامی خشمگین و عصبانی هستند. اعتماد عمومی فاکتور اصلی برای مدیریت یک بحران سلامتی همه‌گیر است و این همان چیزی است که مقامات ایران بارها و بارها در آن شکست خوردند.»
دیدهبان حقوق بشر در بیانیه خود به دستگیری شش تن از وکلا و فعالان مدنی اشاره کرده است. این شش نفر که چهارنفرشان وکیل‌‌اند، یک نفر روزنامه‌نگار و یکی نیز فعال مدنی است، روز ۲۳ مرداد بازداشت شدند. این افراد بر آن بودند تا علیه مقامات مسئول جمهوری اسلامی در ارتباط با سوءمدیریت و عدم اقدام به‌موقع برای واردات واکسن کرونا و مهار بحران برخاسته از آن شکایت کنند.
ممنوعیت ورود واکسن خارجی
در این بیانیه به استدلال مقامات جمهوری اسلامی درباره کمبود واکسن اشاره شده و گفته شده که این مقامات همواره تحریم‌های بین‌المللی را دلیل کمبود واکسن عنوان می‌کنند بدون آنکه سند و مدرکی برای این ادعا ارائه دهند.
این در حالی است که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی روز ۸ ژانویه امسال علنا اعلام کرد که واردات واکسن از آمریکا و بریتانیا ممنوع است. یک روز پس از آن مدیر جمعیت هلال احمر ایران اعلام کرد که برنامه واردات ۱۵۰ هزار دوز واکسن فایزر توسط یک موسسه خیریه آمریکایی لغو شده است. دیدهبان حقوق بشر نوشته، این سیاست به قیمت جان دهها هزار تن از مردم ایران در فاصله ژانویه تا کنون تمام شد.
این نهاد حقوق بشری در بیانیه خود به آمار واکسیناسیون در ایران اشاره کرده و از قول وزیر بهداشت نوشته تا روز ۱۸ اوت (۲۷ مرداد) تنها کمی بیشتر از پنج میلیون نفر از جمعیت ۸۵ میلیون نفری ایران هر دو دوز واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند.
عدم شفافیت درباره واکسن‌های کوواکس
به گفته دیدهبان حقوق بشر، مقامات ایران واردات واکسن در چارچوب برنامه کوواکس سازمان جهانی بهداشت را پذیرفته‌اند اما تا کنون کمترین شفافیتی درباره تعداد واکسن‌های واردشده از طریق این برنامه وجود نداشته است.
تارا سپهری‌فر، پژوهشگر ایران در سازمان دیدهبان حقوق بشر
در تاریخ ۶ ژانویه بانک مرکزی ایران اعلام کرد که پول خرید ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن از طریق کوواکس را پرداخت کرده است. به گفته سخنگوی سازمان غذا و داروی ایران، تنها دو میلیون و ۲۰۰ هزار دوز واکسن آن هم با تاخیر از طریق کوواکس وارد ایران شده است.
روز پنجم اوت (۱۴ مرداد) نیز خبرگزاری ایسنا از قول کریم همتی، رییس جمعیت هلال احمر ایران نوشت که تا آن تاریخ مجموعا ۱۲ میلیون و ۶۵۰ هزار دوز واکسن از طریق این جمعیت وارد و به وزارت بهداشت تحویل داده شده است.
دیدهبان حقوق بشر نوشته، تا کنون روند واکسیناسیون بسیار کندتر از آنچه که از سوی مقامات قول داده شده بود پیش می‌رود و هیچ آمار شفافی در این باره که واکسیناسیون‌ها با واکسن‌های تولید داخلی بوده یا وارداتی، صورت نگرفته است.
در برنامه پیش‌بینی شده برای واکسیناسیون در ایران قرار بود روزانه ۴۰۰ هزار یا ماهانه ۱۰ میلیون دوز واکسن تزریق شود. در حالی که آمار رسمی تا پایان ماه ژوئیه نشان می‌دهد که در بیشتر روزها آمار واکسیناسیون بسیار پایین‌تر از این حد بوده است.
وعده واکسن ایرانی
درباره وعده مقامات جمهوری اسلامی برای ساخت واکسن ایرانی "کوو-ایران برکت" دیدهبان حقوق بشر نوشته، نه مقامات حکومتی و دولتی و نه شرکت‌های تولید‌کننده این واکسن هیچکدام اطلاعات دقیق و شفافی درباره میزان اثرگذاری و ایمنی حاصل از این واکسن ارائه نکرده‌اند. علاوه بر آن تولید این واکسن نیز تا کنون به طور کاملا آشکار از برنامه اعلام‌شده عقب است.
دیدهبان حقوق بشر از مقامات جمهوری اسلامی خواسته تا با استفاده از تمامی منابع موجود و در مسیر احترام به حقوق بشر و تامین حداقل‌های لازم برای سلامت همگانی با شیوع گسترده پاندمی مقابله کند.
این نهاد حقوق بشری برخی از این راه‌ها را این‌گونه برشمرده است: امکان دسترسی به اطلاعات دقیق و به موقع درباره پاندمی، تامین ابزار مورد نیاز پرسنل درمانی و کسانی که در خط مقدم مقابله با کرونا هستند، امکان دسترسی همگانی و سریع به تست کرونا و فراهم ساختن بستر اجتماعی لازم برای مردم که بتوانند با خیال راحت به قرنطینه بروند.
درخواست از آمریکا
سازمان دیدهبان حقوق بشر در بخش دیگری از اطلاعیه خود از تمامی کشورهایی که در اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه ایران مشارکت دارند، از جمله ایالات متحده آمریکا خواسته تا از این موضوع اطمینان حاصل کنند که مردم ایران "سریع، بدون مشکل و به‌درستی" به واکسن‌های موثر و قابل دسترس کووید ۱۹ دسترسی پیدا می‌کنند.
بنا بر این اطلاعیه، در روز ۱۷ ژوئن وزارت خزانه‌داری آمریکا مجوز مخصوصی برای ارسال وسایل مورد نیاز در پاندمی از جمله ماسک، ونتیلاتور، کپسول اکسیژن، واکسن کرونا، تست کووید ۱۹، سیستم فیلتر هوا و سایر ابزار مورد نیاز برای مقابله با کرونا را صادر کرده است.
در این بیانیه به عضویت ایران در میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (ICESCR) اشاره شده که بر اساس آن همه انسان‌ها حق دسترسی به "بالاترین استانداردهای سلامت جسمانی و روحی" را دارند.
دولت ایران اما از نظر دیدهبان حقوق بشر موظف است تا به دلیل تحریم‌های اقتصادی که توان این کشور را برای اعمال برخی مقررات و قوانین ویژه مالی و حمایتی محدود می‌کند، تدابیری اتخاذ کند تا در چارچوب امکانات موجود خود بتواند از این مقررات و قوانین برای مقابله با پاندمی استفاده کند و بتواند تا حد ممکن حق سلامت انسان‌ها را ادا کند.
تارا سپهری‌فر، پژوهشگر ایران دیدهبان حقوق بشر گفته است: «مقامات ایران نمی‌توانند به بهانه تحریم، سوءمدیریت خود در پاندمی کووید ۱۹ را پنهان کنند.»
ماده های نقض شده قوانین حقوق بشر :
نقض ماده 8 : رعایت حقوق انسانی توسط قانون
نقض ماده 22 : حق امنیت اجتماعی
نقض ماده 25 : حق خوراک و مسکن و مراقبت های طبی و خدمات لازم اجتماعی برای همه
نقض ماده 28 : حق دنیای زیبا و آزاد برای همه
